Πέραμα

Η ιστορία μας

Το Πέραμα είναι προάστιο του Πειραιά. Γεωγραφικά καλύπτει την περιοχή από το νότιο Αιγάλεω (κορυφή Αγίας Τριάδας) ως το νοτιοδυτικό άκρο της παραλίας της Αττικής, η οποία χωρίζεται από την Σαλαμίνα με ένα στενό θαλάσσιο πέρασμα. Βόρεια συνορεύει με το Δήμο Χαϊδαρίου και ανατολικά με το Δήμο Κερατσινίου-Δραπετσώνας. Νοτιοδυτικά βρίσκεται το νησί της Σαλαμίνας και νότια της Ψυττάλειας. Έχει έκταση 14.000 στρέμματα και πληθυσμό 25.389 (σύμφωνα με την απογραφή του 2011). Το όνομα της περιοχής οφείλεται, κατά πάσα πιθανότητα, στο γεγονός ότι αποτελεί «πέρασμα» από τη στεριά στο απέναντι νησί, τη Σαλαμίνα. Μάλιστα, υπάρχει πορθμείο που εξυπηρετεί την επικοινωνία με το νησί.                                                

Ο πρώτος διαπιστωμένος οικισμός αναπτύχθηκε στην περιοχή γύρω στα 2600-2000 π.Χ., δηλαδή κατά την πρωτοελλαδική περίοδο, και φαίνεται πως είχε επαφές τόσο με την υπόλοιπη Αττική όσο και με τις Κυκλάδες.
Στους ιστορικούς χρόνους η περιοχή βρισκόταν δυτικά του δήμου των Θυμαιταδών (σημερινό Κερατσίνι), όμως δεν αποτελούσε έδρα κάποιου αττικού δήμου. Σε αυτή τη περιοχή, μάλιστα, ήταν χτισμένο ένα τέμενος προς τιμήν του Ηρακλή, το Ηράκλειο.

Κατά τους περσικούς πολέμους (480-478 π.Χ.) στην περιοχή αυτή έγινε η ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.). Οι Πέρσες ανέπτυξαν το πεζικό τους από τον Πειραιά ως το Πέραμα, ενώ η σύγκρουση των δύο στόλων έγινε είτε στο στενό του Περάματος-Σαλαμίνας είτε ανάμεσα στην Κυνόσουρα της Σαλαμίνας, την Ψυττάλεια και την απέναντι ακτή. Την ναυμαχία παρακολούθησε ο Ξέρξης, καθισμένος στο θρόνο του, από το ύψωμα του σημερινού Κερατόπυργου στο Νέο Ικόνιο ή από το Λόφο του Αγίου Γεωργίου, σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή.

Κατά την αρχαιότητα το Πέραμα ήταν ακατοίκητο. Μάλιστα, ως και τον 20ο αιώνα οι κάτοικοι της Αττικής απέφευγαν να χρησιμοποιήσουν την περιοχή ως τόπο μόνιμης εγκατάστασης, επειδή δεν πρόσφερε ασφάλεια. Οι επιδρομείς που πρόσβαλλαν την Αττική ή οι πειρατές-κυρίως από τη Σαλαμίνα- αποβιβάζονταν πρώτα είτε στον Πειραιά-που όμως ήταν τειχισμένος ως τη ρωμαϊκή εποχή- είτε στο Πέραμα.

Οι πληροφορίες μας για τα επόμενα χρόνια είναι, δυστυχώς, λιγοστές. Γνωρίζουμε μόνο πως τον 9ο αιώνα μ.Χ. βυζαντινός στόλος εγκαταστάθηκε στο Πέραμα κι άρχισε τις επιθέσεις εναντίον των πειρατών του Αιγαίου, ενώ κατά τη Βενετοκρατία Τούρκοι πειρατές πραγματοποίησαν επιθέσεις κι απαγωγές αλιέων του Περάματος.

Κατά τα χρόνια της Επανάστασης, το Πέραμα υπήρξε πέρασμα των στρατευμάτων από και προς τη Σαλαμίνα ή χρησίμευε ως καταφύγιο των ελληνικών δυνάμεων ή και τόπος των στρατοπεδευμένων Ελλήνων.

Μετά τη απελευθέρωση και ως το τέλος του 19ου αιώνα το πευκόφυτο Πέραμα εξελίχθηκε σε τόπο παραθερισμού, τόπο απόδρασης και αναψυχής για Αθηναίους και Πειραιώτες.

Ο πρώτος δε υποτυπώδης οικισμός οργανώθηκε από τους μαραγκούς πλοίων που είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή. Το 1920 το Πέραμα αποτελούσε οικισμό ενταγμένο στα γεωγραφικά όρια του Δήμου Πειραιώς. Το 1924 κατοικούσαν στην περιοχή τέσσερις οικογένειες με 22 άτομα, ενώ το 1926 εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Επαρχία Δέρκων του Φαναρίου. Την ίδια περίοδο (1926-1927) μετεγκαταστάθηκαν οι ταρσανάδες (παραδοσιακά ναυπηγεία) στην περιοχή από τον Άγιο Διονύσιο του Πειραιά, όπου ήδη λειτουργούσαν, λόγω της διαπλάτυνσης του Πειραιά. Την ίδια εποχή ξεκίνησε κι η ανοικοδόμηση σπιτιών για τη διαμονή των καραβομαραγκών (που ήταν κυρίως νησιώτες και Μικρασιάτες) γύρω από την οδό Νεωρίων. Έτσι, βάσει επίσημων στοιχείων ο πληθυσμός του Περάματος έφτασε στους 331 κατοίκους το 1928. Το 1930 συγκροτήθηκε νέος προσφυγικός οικισμός από πρόσφυγες του Ικονίου, ο οποίος ονομάστηκε Νέο Ικόνιο. Η σταδιακή αύξηση του πληθυσμού και η εσωτερική πολιτική της κυβέρνησης οδήγησαν στην αναγνώριση του οικισμού ως ανεξάρτητης κοινότητας το 1933 (ΦΕΚ 109/Α/7-5-1933). Η νέα κοινότητα του Περάματος εντάχθηκε στο νομό Αττικοβοιωτίας και είχε πληθυσμό μόλις 570 κατοίκους.

Το 1932 η Shell αγόρασε ένα κομμάτι γη και άρχισε την κατασκευή εγκαταστάσεων. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν κι άλλες εταιρείες πετρελαιοειδών.

Το 1936 (20 Ιουλίου) ξεκίνησε τη λειτουργία του το γνωστό τρενάκι (ΤΡΑΜ) του Περάματος, που διέσχιζε την περιοχή ενώνοντας τον Πειραιά με τον Ναύσταθμο. Μέχρι τότε η συγκοινωνία γινόταν με βενζινόπλοια (τα γνωστά «Σκυλοπνίχτες») από τον Πειραιά και με κάποια υποτυπώδη λεωφορεία (οι γνωστές «Σέσουλες») μετά το 1934.

Το 1939 το κράτος απαλλοτρίωσε τμήμα της παραλίας με στόχο την τουριστική αξιοποίηση της περιοχής. Το Πέραμα ήδη είχε γίνει τόπος εξοχής και εκδρομής για ολόκληρο τον Πειραιά, με δάσος που έφτανε μέχρι την αμμουδιά. Η παραλία του Περάματος χρησιμοποιούταν για μπάνιο μέχρι και τη δεκαετία του ’60.

Στην Κατοχή το Πέραμα λόγω της στρατηγικής του θέσης (ναύσταθμος, ναυπηγεία, σιδηρόδρομος) τράβηξε το ενδιαφέρον των Γερμανών κατακτητών. Η περιοχή χρησιμοποιήθηκε σα βάση ναυτική για τον ανεφοδιασμό, την επισκευή και την κατασκευή γερμανικών πλοίων.

Μετά την κατοχή και τον εμφύλιο έφτασε στην περιοχή μεγάλος αριθμός αγροτών από άλλες περιοχές και μετατράπηκαν σε εργάτες. Ο πληθυσμός τριπλασιάστηκε ως το 1951 κι η αύξηση αυτή συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ?50. Το Πέραμα επεκτάθηκε προς τα ανατολικά κι η κατοικημένη περιοχή κάλυψε το νότιο τμήμα του σημερινού δήμου παράλληλα προς την παραλία. Οι κοινοτικοί άρχοντες έδωσαν έμφαση στη δημιουργία της υποδομής και των συνθηκών που θα εξασφάλιζαν την ομαλή διαβίωση των κατοίκων, μολονότι πολλές γειτονιές παρέμειναν ακόμη εκτός σχεδίου πόλεως. Τη δεκαετία του ?50 και ?60 το Πέραμα έγινε γνωστό για τα κέντρα διασκέδασης που φιλοξενούσαν τα μεγάλα ονόματα του λαϊκού τραγουδιού της εποχής. Την ίδια εποχή ήταν και ο τόπος γυρισμάτων πολλών δημοφιλών ταινιών του ελληνικού κινηματογράφου.

Το Πέραμα εξελίχθηκε σε εργατούπολη ιδιαίτερα μετά την ίδρυση των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά στα βορειοδυτικά της πόλης. Έτσι το 1961 είχε 14. 694 κατοίκους γεγονός που επέτρεψε να αναγνωριστεί ως δήμος του νομού Αττικής το 1963 (ΦΕΚ 45/Α/19-4-1963). Η εγκατάσταση των εργατών σε χώρους κοντά στα εργοστάσια συνεχίστηκε και μετά το 1967 ενισχύοντας τον πληθυσμό, ο οποίος το 1971 έφτασε στους 18.258 κατοίκους. Έτσι σταδιακά δημιουργήθηκε ο οικισμός Νεόκτιστα Σελλ.

Στη δεκαετία του ?70 έγινε προσπάθεια αστικοποίησης του δήμου με την ανάπτυξη της αγοράς, τη στήριξη της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και τη δημιουργία περαιτέρω δομών. Όμως η αύξηση των καταπατήσεων κι η αυθαίρετη δόμηση οδήγησε σε χωρίς έλεγχο αύξηση των κατοίκων, οι οποίοι το 1981 ανέρχονταν σε 23.012. Τελικά, το 1993 δόθηκαν τα παραχωρητήρια των οικοπέδων, αφού αναγνωρίστηκε η απόλυτη ανάγκη στέγασης. Το 1977 το τρενάκι έκανε το τελευταίο του δρομολόγιο.

Δυστυχώς, η περιοχή υποβαθμίστηκε λόγω της μόλυνσης του περιβάλλοντος χωρίς παράλληλα να καταβληθεί οποιαδήποτε προσπάθεια αντιστάθμισης με τη λήψη κοινωνικών μέτρων. Παρόλα αυτά το Πέραμα κατάφερε στα επόμενα χρόνια να συνεχίσει την ενεργό παρουσία του στο ευρύτερο πειραϊκό χώρο και να καταστεί κέντρο ναυπήγησης πλοίων και σκαφών.

Το Πέραμα στον Παλιό Ελληνικό Κινηματογράφο
Η αγνή του λιμανιού (1952)
Ποτέ την Κυριακή (1960)
Το Ταξίδι (1962)
Η Λόλα (1964)
Μια τρελή τρελή οικογένεια (1965)
Οι Αδίστακτοι (Εμείς οι καννίβαλοι) (1965)
Δύσκολοι δρόμοι (1965)
Μια κυρία στα μπουζούκια (1968)
Το Λεβεντόπαιδο (1969)
Ορατότης μηδέν (1970)
Ευδοκία (Το κορίτσι του στρατιώτη) (1971)
Μέρες του ?36 (1972)
Οι Εκβιασταί (1972)
Οι απάνθρωποι ? Ransom Baby (1972)
Από πού πάνε για τη χαβούζα (1978)
Παπαγγελιά (1980)

Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία
Αντώνης Καπώνης, Συνοπτική παρουσίαση των δήμων της νομαρχίας Πειραιώς, στο Νομαρχία Πειραιά: Η ιστορική πορεία ενός θεσμού: Δήμος Περάματος, Πειραιάς 2005, σ.388-395

«Κάποτε στο μαγευτικό Πέραμα» (ημ. προσπέλασης 21/10/2019)

«Όταν οι Αθηναίοι έκαναν στο Πέραμα διακοπές?» (ημ. προσπέλασης 21/10/2019)

«Ένας μαγευτικός πευκόφυτος προορισμός» (ημ. προσπέλασης 20/10/2019)

Δήμος Περάματος: «Η ιστορία της πόλης» (ημ. προσπέλασης 21/10/2019)

Δήμος Περάματος:«Δημογραφικά στοιχεία» (ημ. προσπέλασης 20/10/2019)

«Εγκαταστάσεις Πετρελαιοειδών» (ημ. προσπέλασης 20/10/2019)

 

Οι φωτογραφίες είναι από τις παρακάτω ιστοσελίδες:
http://neakeratsiniou.blogspot.com
http://mlp-blo-g-spot.blogspot.com
https://www.perama.gr/
και από το φωτογραφικό αρχείο του σχολείου.

Τα σχόλια είναι κλειστά.